Agroforestry in Nederland: Worden we binnen Europa serieus genomen?
Iedere twee jaar vindt er op Europees niveau wetenschappelijke uitwisseling over agroforestry plaats tijdens het EURAF congres. Dit jaar vond het evenement plaats in tal gebouwen van de Mendel University in Brno (Tsjechië). Als voorzitter van EURAF Nederland wil Evert Prins iedereen graag op de hoogte brengen van wat zich hier heeft afgespeeld. De inbreng vanuit Nederland was significant te noemen. Hieronder een verslag.
DigitAF, Reforest en een Nederlandse film
Op de dag voorafgaand aan het congres werden besloten bijeenkomsten georganiseerd voor de Europese projecten DigitAF en Reforest, waar vanuit Nederland de WUR, het Louis Bolk Instituut en FarmTree bij zijn aangesloten. Gedurende de rest van het congres waren er volop presentaties over voorlopige resultaten van deze projecten. ’s Avonds werd een filmavond georganiseerd. Eerder in het jaar hadden we het vanuit EURAF Nederland mogelijk gemaakt dat hier een verkorte versie van de agroforestryfilm ‘Bomen op mijn land” van Nederlandse Filmmaker Joris van der Kamp werd vertoond. De zaal was enthousiast!
17 Nederlanders!
Tijdens de opening op de eerste echte congresdag liet EU commissionar Janusz Wojciechowski weten dat de potentie van agroforestry langzaam door begint te dringen. Hij maakte de belofte concrete stappen te zetten om het boeren makkelijker te maken met agroforestry te starten. We kregen te horen dat het congres dit jaar op een kleine 400 bezoekers uit 43 landen kon rekenen. Vanuit Nederland waren 17 mensen aanwezig Dit is een aanzienlijke toename ten opzichte van eerdere jaren waar de Nederlanders op één hand te tellen waren.
Presentaties vanuit Nederland
Later op de dag presenteerde Evert Prins (Louis Bolk Instituut/ ANN / EURAF NL) met Piet Rombouts (nationaal afgevaardigde voor EURAF vanuit Nederland) over de rol die provinciale agroforestrynetwerken hebben bij de opschaling van agroforestry in Nederland. Ook konden we aan onze Europese collega’s vertellen wat de rol is van het Agroforestry Netwerk Nederland. De boodschap sloot perfect aan bij de openingspresentaties waarbij benadrukt werd dat het van uiterst groot belang is om de boeren voorop te zetten en met elkaar uit te laten wisselen. Vooral de Tsjechen en de Zwitsers bleken geïnspireerd van onze aanpak. Ze willen graag van ons leren en op dezelfde manier gaat werken. De opzet van de provinciale agroforestry netwerken in Nederland is echt uniek te noemen!
Dezelfde dag en de dag daarna vonden van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds presentaties plaats, waarin de laatste inzichten uit wetenschappelijk onderzoek werd gedeeld. Ook de voorlopige onderzoeksresultaten van het experiment van WUR Open Teelten (Lennart Fuchs), de ontwikkeling van Carbon Catch (Waas Thissen, Louis Bolk Instituut) en het onderzoek van Isabelle van der Zande (NIOO KNAW) over monitoring van biodiversiteit in voedselbossen werden met veel enthousiasme ontvangen.
We kunnen niet anders concluderen dan dat we in Nederland met relevant onderzoek bezig zijn. In een posterronde werden door mij de voorlopige uitkomsten van het project Boeren tussen Boomwallen in de Noordelijke Friese Wouden (NFW, Van Hall Larenstein, Friese Milieufederatie) gepresenteerd.
Lennert Fuchs (WUR) presenteert over het agroforestry-experiment in Lelystad
Waas Thissen (Louis Bolk Instituut) presenteert over de Nederlandse CarbonCatch Tool
Evert Prins (Louis Bolk Instituut) licht zijn onderzoek in Friesland toe
EURAF vergadering
Na de presentaties op dinsdag, mochten Piet Rombouts en Evert Prins nog niet aan de goulash. Het was nog tijd voor het overleg voor EURAF-leden. Piet (nationaal vertegenwoordiger) en Evert (voorzitter EURAF NL) mogen hier natuurlijk niet ontbreken. Tijdens dit overleg werd onder meer het financieel jaarverslag en nieuwe bestuursleden gepresenteerd én werd medegedeeld dat de conferentie volgend jaar in Zwitserland gaat plaatsvinden!
Leren van Nederlands ondernemerschap
Eerder dit jaar hebben we vanuit het Agroforestry Netwerk Nederland een aantal ondernemers in het zonnetje gezet om hen uit te roepen tot agroforestry-ondernemer van het jaar. Deze ondernemers wonnen een reis naar het congres in Brno. Winnaars Marie-Louise en Jan van der Horst hebben we dan ook op het congres mogen verwelkomen. En dat niet alleen: op woensdagmiddag maakte Marie Louise deel uit van een panel van agrofofestryboeren dat in gesprek ging met de zaal. Iedere boer liep op een andere manier tegen min of meer dezelfde problemen aan. Ook deelden zij dezelfde passie, lef, ondernemerschap en langetermijnperspectief. Wat een aanwinst om Nederland in het panel vertegenwoordigd te zien!
Marie Louise (Kwaalburgse Hoeve) werd eerder dit jaar met haar man Jan uitgeroepen tot agroforestry-ondernemer van het jaar. Hier is ze aan het woord in de paneldiscussie met onder meer een Hongaarse, Engelse, Tsjechische en Australische boer.
Excursies
Donderdag gingen de bezoekers uiteen in drie groepen, die elk in een andere regio in Tsjechië boeren gingen bezoeken. Hier leerden we vooral dat de context in Tsjechië toch echt heel anders is dan in Nederland. Dit heeft vooral te maken met een ander klimaat, andere nationale regelgeving, subsidies gebaseerd op biodiversiteit en de de communistische geschiedenis. Na de communistische perioden is het land verdeeld in hele kleine percelen met elk andere eigenaren. Ook grote percelen (10ha+) zijn op papier eigenaar van tientallen (niet-boerende) mensen. Boeren zijn daardoor vaak geen eigenaar van de percelen waar ze op boeren, maar hebben te maken met tientallen landeigenaren waar ze van pachten. Het valt niet meer om daar afspraken mee te maken over het planten van bomen.
Op bezoek bij een akkerbouwer met een boomgaard (in de verte) en een rijen productieve bomen voor houtproductie en ecologische functies (dichtbij)
De laatste loodjes
De laatste dag van het congres startte weer vroeg met presentaties. De laatste presentatie werd gegeven door Evert Prins (Louis Bolk Instituut), over hoe vanuit het project PPS Verdienmodellen Agroforestry het initiatief is genomen om alle agroforestrysystemen in Nederland te categoriseren om onderzoek te vergemakkelijken. Hoewel deze presentatie geen sterk wetenschappelijk karakter had, werd de werkwijze erg inspirerend bevonden. Nadat Evert met Lennart Fuchs (WUR) de vragen uit de zaal had beantwoord, werden zij door onderzoekers meteen door veel andere onderzoekers benaderd voor meer informatie en verdere samenwerking. Daarna vonden afsluitende praatjes plaats om het congres officieel te beeindigen. In het weekend vonden nog excursies plaats, waar de meeste Nederlanders niet meer aan deelgenomen hebben. We hebben in Nederland immers ook nog genoeg werk te verzetten!
Lennart Fuchs (WUR) en Evert Prins (Louis Bolk Instituut) presenteren hun groepering van agroforestrysystemen die voortkomt uit de PPS Verdienmodellen Agroforestry (Foto: Solaria Anzilotti)
Evaluatie
Wat mij betreft is het een heel geslaagde conferentie geweest. Nederland was goed vertegenwoordigd, er zijn volop nieuwe contacten gelegd en bijgepraat met internationale onderzoekers. Het is prachtig om te zien dat er vanuit zo veel knappe koppen zo gepassioneerd gewerkt wordt om boeren van kennis te voorzien om agroforestry makkelijker te maken en de effecten van agroforestry te kwantificeren. We zijn trots op onze collega-onderzoekers en vrienden Bohdan Lojka en Jakub Houška dat ze op hun eigen (soms wat rommelige) manier een fantastisch congres hebben neergezet. In 2026 vind het contres plaats in Zwitserland. Laten we er met het agroforestry-onderzoek in Nederland de komende jaren nog een stapje bovenop doen, zodat we weer goed beslagen ten ijs komen. Daar zetten we samen de schouders onder. Als we maximaal blijven samenwerken en uitwisselen komen we het verst.
EURAF
EURAF (www.euraf.net) staat voor European Agroforestry Federation en heeft tot doel om binnen Europa wetenschappelijke kennis uit te wisselen en agroforestryboeren te vertegenwoordigen in Brussel. EURAF Nederland kan gezien worden als onderdeel van het Europese EURAF. EURAF werkt in principe met leden die lidmaatschap betalen om EURAF en de nationale versie op de been te houden. De afgelopen jaren heeft EURAF een ontwikkeling ondergaan. EURAF heeft het afgelopen jaar een professionaliseringsslag gemaakt door voor alle aangesloten landen uitgebreide beleidsstudies te doen, dit onder de aandacht te brengen in Brussel, personeel in dienst te nemen en de website te vernieuwen.
EURAF Nederland zit ook in een transformatie. We hebben bekeken hoe we goed kunnen samenwerken met Agroforestry Netwerk Nederland (ANN). Dit jaar komt er een webpagina online over EURAF op de website van het ANN. Daarnaast bekijken we hoe we de provinciale netwerken, waar we in Nederland zo trots op zijn, onderdeel kunnen maken van EURAF.
Werk aan de winkel, maar we kunnen na deze week ook even stil staan bij de inspanningen die we leveren en wat dat allemaal heeft opgeleverd.
Evert Prins
Trots voorzitter EURAF Nederland
Vanuit de trein terug op weg naar Nederland, misschien wel het land waar agroforestry het meest in een stroomversnelling zit?