Het verhaal achter de genomineerden - Voedselbos Achterhoek
Bij Voedselbos Achterhoek vormen bomen de basis voor een toekomstbestendig boerenbedrijf
Voedselbos Achterhoek is een agrarisch voedselbos met meer dan 15.000 bomen en struiken van veertig verschillende soorten. Het is een van de grootste voedselbossen als onderdeel van een agrarisch bedrijf en vervult daarmee een belangrijke voorbeeldrol. Hens en Ilze Mekking willen laten zien dat een agrarisch voedselbos niet alleen ecologisch waardevol is, maar ook een financieel stabiele inkomstenbron kan vormen binnen een toekomstbestendig landbouwbedrijf.
Hens en Ilze Mekking zijn de vijfde generatie op hun landbouwbedrijf in het Gelderse Neede. Van oorsprong was de boerderij een melkveebedrijf, maar in de afgelopen twintig jaar heeft het bedrijf transities doorgemaakt van melkvee naar vleeshouderij en van akkerbouw naar agrarisch natuurbeheer. Nu is de familie op weg naar een natuurinclusieve en toekomstgerichte vorm van landbouw.
De ondernemende Hens stapt al op zijn zestiende in de maatschap bij zijn ouders. Zijn ambitie is op dat moment het uitbreiden van het melkveebedrijf en hij gaat daarom Dierwetenschappen studeren in Wageningen. Zijn vader laat hem vrij in de keuze om het bedrijf wel of niet over te nemen, maar wijst hem ook op de beperkingen voor verdere groei door de ligging van de boerderij vlakbij een natuurgebied.
Voedselbos als arbeidsextensieve optie
Tijdens zijn studie reist Hens naar Letland, waar hij niet alleen het land, maar ook zijn vrouw Ilze leert kennen. Hij start er een bedrijf in klauwverzorging, dat hij tot op de dag van vandaag runt. Een melkveebedrijf in Nederland combineren met een bedrijf in Letland blijkt echter praktisch ingewikkeld. Zo begint de zoektocht naar een bedrijfsmodel dat minder arbeidsintensief is, maar wél toekomstbestendig en dat later eventueel kan worden overgedragen aan de kinderen.
De boerderij omvat twaalf hectare laaggelegen grasland, grenzend aan omliggende bossen. De natte zandgrond is niet geschikt voor elke teelt. In de zoektocht naar nieuwe mogelijkheden komen verschillende ideeën voorbij: olifantsgras, zonnepanelen… Tot Hens via een collega in aanraking komt met voedselbossen. Die vorm van voedselproductie lijkt hem haalbaar én interessant.
Hens en Ilze besluiten in het diepe te springen en in de winter van 2021 begint de aanplant van de eerste bomen en struiken. Bij het ontwerp van het bos staat centraal dat onderhoud en oogst op grotere schaal en met de nodige efficientie plaats kan vinden. Maar dat voedselbossen voor ‘luie boeren’ zouden zijn, is iets waar Hens inmiddels om moet lachen.
Zo koos Hens bijvoorbeeld voor klein plantgoed, wat betekent dat het jonge bos veel onderhoud vraagt om niet overwoekerd te raken. Ook de oogst, die nu langzaam op gang komt, vergt veel tijd. Hoe dat in de toekomst georganiseerd wordt, is nog niet helemaal duidelijk, maar juist dat pionieren past bij de familie Mekking.
Talloze opties voor afzet
Wanneer mensen zeggen dat iets niet kan, werkt dat voor Hens juist motiverend. Hij gelooft dat dit voedselbos financieel rendabel kan worden en móét worden, want het uiteindelijke doel is een gezond en toekomstbestendig familiebedrijf. Ondanks de jonge leeftijd van het bos, is hij nu al bezig met het organiseren van verwerking en afzet. Veertig verschillende gewassen vermarkten is tenslotte iets heel anders dan melk laten ophalen door de melkwagen.
Kansen voor afzet ziet Hens meer dan genoeg. De producten zullen hun weg vinden via zelfplukabonnementen, levering aan restaurants, cateraars en destilleerders en verkoop aan producenten van specerijen. Een deel van de oogst kan op de boerderij zelf worden verwerkt en verkocht aan fietsers en bezoekers die over de fiets- en wandelroutes rondom het bedrijf komen.
Toegevoegde waarde
Om agroforestry in Nederland echt van de grond te krijgen, ziet Hens duidelijk de noodzaak voor een nieuw keurmerk voor voedselbosproducten. Zo kunnen de producten zich onderscheiden door hun toegevoegde waarde en op de markt en een eerlijke prijs opleveren. Want concurreren op prijs met goedkope buitenlandse import is op dit moment vrijwel onmogelijk.
En die toegevoegde waarde van het voedselbos is nu al concreet zichtbaar. Er zijn nog nooit zoveel fazanten geweest en zelfs de patrijs is teruggekeerd. Natuurlijk snoepen de reeën soms mee van de oogst, maar dat hoort erbij, vindt Hens. Een voedselbos is een ecosysteem waarin ook dieren een rol spelen. Als je niet tegen wat onkruid of vraat kunt, dan moet je volgens hem niet deze kant op willen als boer.
Het werken in het bos geeft Hens veel voldoening. Hij ziet het voedselbos als een verrijking van zijn bedrijf. Als hij naar de toekomst kijkt, ziet hij een rijk ontwikkeld bos waar mensen uit de omgeving van kunnen genieten. Hij droomt van een coöperatie met collega’s waarin oogst, logistiek en verwerking gezamenlijk worden opgepakt.
En niet onbelangrijk: er moet uiteindelijk een volwaardig inkomen ontstaan uit de twaalf hectare. Want dan kan het familiebedrijf gezond de toekomst in.
Dit verhaal is geschreven door Chantal Engelen